Sebahagian Biografi Muhammad Salleh Fikri

Lampiran 4

Sebahagian Biografi Muhammad Salleh Fikri,
Penulis Lampiran I

Sesuai dengan martabat kitab1 yang bertaraf besar, kami ingin menyebut sekadar yang diperlukan tentang kisah penulis supaya beliau dikenali oleh mereka yang belum mengenalinya, semoga mereka berdoa untuk kebaikan dunia dan akhiratnya.
Riwayat oleh seorang yang tidak dikenali atau terpendam memang tidak dipercayai oleh orang ramai. Semoga Allāh selamatkan kami dari keburukan itu.
Muḥammad Ṣālleh Fikrī dilahirkan pada 14 Shaʿbān yang mulia pada tahun 1339H di Kubang Pasu, Kota Bharu, Kelantan; selepas lima bulan guru kepada guru kami Shaykh Al-Hind Mawlānā Maḥmūd Ḥasan Al-Deobandī wafat. 
Setelah beliau berumur enam tahun, ibunya menghantar beliau belajar Al-Qurʾān di rumah neneknya Wan Safiah dan beliau sempat belajar Al-Qurʾān juzuk Amma daripada neneknya. Selepas beberapa bulan, neneknya kembali ke rahmat Allāh Taʿālā. Kemudian ibunya mengambil alih tugas mengajar Al-Qurʾān sendiri dari awal hingga akhir dan beliau selesai belajar Al-Qurʾān pada umur sembilan tahun. Kemudian beliau mulai belajar membaca dan menulis dalam bahasa Melayu dan ʿArab daripada ayahnya Al-Fāḍil Al-Zakī Al-Marhum Hj. Wan Mūsā bin Ṣālleh.
Pada tahun 1348H, beliau mulai menguasai pelbagai ilmu ʿArab melalui ayahnya. Beliau belajar daripada ayahnya semua kitab nahu dan sebahagian kitab ṣaraf, fikah Imām Shāfiʿī, ilmu uṣūl, ilmu kalam, ilmu mantiq, ilmu tafsir, ilmu adab, ilmu taṣawūf dan ilmu-ilmu lain. Ayahnya mengajar  beliau kitab-kitab ini secara khusus dengan tumpuan yang secukupnya. Semoga Allāh mencurahkan keampunanNya dan menempatkan ayahnya bersama golongan yang pertama dari kalangan Muhajirīn dan Anṣār.
Pada tahun 1353H, beliau selesai belajar semua ilmu ini sebagaimana adab para pelajar Malaya pada masa itu dan beliau menyambung dengan mempelajari kitab-kitab ḥadīth, kitab istilah ḥadīth, ilmu mantiq dan ilmu-ilmu lain dari kitab Al-Imām Walī Allāh al-Dihlawī yang lain melalui abangnya Shaykh Abdullah yang wafat pada tahun 1354H. Beliau banyak bersyukur kepada Allāh Taʿālā dengan limpah kurniaNya yang khusus kepada beliau yang menjadikan beliau dapat mengatasi semua kawan yang belajar bersama-sama beliau ilmu-ilmu Shāh Walī Allāh. Semoga Allāh rahmatkan mereka.
Setelah Shaykh Abdullah Mūsā wafat, beliau mulai belajar Muqaddimah Muṣaffā yang diterjemahkan ke dalam bahasa ʿArab dan kitab Musawwā jilid pertama, satu pertiga kitab Jamiʿ Termidhī dan lain-lain semuanya melalui saudaranya Hj. Nik Muḥammad sebagai mudir Madrasah Muhammadiiah, Kelantan. 
Pada tahun 1355H/1936M dengan taufik Allāh, beliau diangkat menziarah tanah suci Al-Ḥarām Mekah, negeri Tuhan yang suci. Di sana beliau belajar kitab Musawwā juzuk 2 daripada gurunya Shaykh ʿAbd al- Razzāq, Meṣir di sebuah bilik yang khusus. Demikian juga beliau dapat mengambil faedah daripadanya, termasuklah pelbagai makrifat dan ahwal dan beliau dapat mengambil faedah pelbagai makrifat yang umum daripada saudara kami seagama dinisbahkan kepada Allāh iaitu Shaykh ʿAzīz Aḥmad al-Hindī. Semoga Allāh membalas baik kepada kami dan semua orang Islām. Setelah selesai musim haji, beliau bertekad memasuki mana-mana pusat pengajian ʿArab di Mekah; tetapi beliau dapati keadaan para ʿulamāʾ dan tenaga pengajar meragukan beliau khususnya kepastian mereka dalam pelbagai ilmu, lebih-lebih lagi dalam ilmu hikmah. Maka hati beliau berbelah bahagi sama ada beliau mahu kekal di Mekah atau berpindah ke negara lain seperti India. Kemudian meminta pilihan daripada ayahnya untuk pergi ke India. Lalu ayahnya mengizinkan beliau pergi ke sana, tetapi dengan syarat di bawah pimpinan Mawlānā ʿUbayd Allāh al-Sindhī; sedangkan beliau pada masa itu tidak pernah mengenali Shaykh ʿUbayd Allāh. Beliau rasa malu kepada dirinya sendiri untuk mendedahkan kepadanya semua urusan itu. Tiba-tiba beliau befikir dan meminta pilihan daripada Allāh, dan beliau tidak dapati satu jalan yang lebih baik baginya selain berbincang dengan ʿUbayd Allāh al-Sindhī. Belia pergi menemui ʿUbayd Allāh di Ribattong di Harrat al-Bab pada pukul 3.00 pagi waktu tempatan, hari Rabu, 26 Muharam 1356H/1937M. Kemudian beliau menemui Shaykh melalui saudara kami ʿAzīz Aḥmad yang amat mengambil berat terhadapnya. ʿAzīz Aḥmad menasihatkan supaya beliau pergi ke India dahulu dan belajar di Deoband selama satu atau dua tahun. Kemudian beliau hendaklah belajar bahasa Inggeris di Jamiyah Milliyyah, kemudian pergi ke Lahore dan belajar dengan Mawlānā Muḥammad ʿAlī. Selepas itu barulah beliau layak mempelajari ilmu-ilmu Shāh Walī Allāh.  
Lalu beliau berpindah ke India dan belajar di Dar al-ʿUlūm Deobandī. Di sana beliau belajar pelbagai ilmu aqlī, termasuklah ilmu mantiq, ilmu falsafah, ilmu geografi, fikah, ilmu maʿānī, bayān dan lain-lain, termasuklah pelbagai ilmu naqlī (Al-Qurʾān dan ḥadīth) dan beliau berada di Deoband selama dua tahun setengah. Kemudian beliau merasa jemu dan mahu meninggalkan Deoband, sama ada kembali ke Malaya atau pergi ke Lahore dan berdamping dengan Mawlānā Muḥammad ʿAlī. Tetapi mengikut hikmah tadbir Allāh Taʿālā dan kehendakNya, khayalan-khayalan beliau itu hilang begitu sahaja setelah beliau menemui Shaykh ʿUbayd Allāh al-Sindhī di Deoband. Beliau membentangkan kepada Shaykh urusan pelajarannya dan minatnya terhadap ilmu Shāh Walī Allāh. Lalu Shaykh menyuruh beliau pergi ke Jamiyah Milliyyah, kerana Shaykh akan mengajar beliau ilmu Shāh Walī Allāh di sana.  Lalu beliau meninggalkan Deoband pada 12 Jun 1940 bersamaan 1359H dan beliau menginap di Qurulubagh di Delhi, sambil menunggu kedatangan guru kami Shaykh ʿUbayd Allāh di Jamiyah Milliyyah selama sebulan sebelum Jamiyah Milliyyah dibuka pada bulan Ogos 1940M.
Beliau belajar di Jamiyah Milliyyah hingga tahun 1943M. Guru Besarnya ialah Imām Mawlānā ʿUbayd Allāh al-Sindhī yang baru sahaja dibenarkan pulang ke India pada tahun 1939M, setelah menjalani hukuman dibuang negeri selama 25 tahun kerana dianggap bersalah dan orang yang tidak dikehendaki oleh kerajaan British kerana menentang kerajaan British dalam perang dunia pertama (1914-1918)M. Doktor Zakir Ḥusin sebagai Ketua Jamiyah Milliyyah. Beliau bersahabat baik dengan Dr. Zakir Ḥusin yang dianggap sebagai sahabat dan gurunya. Beliau bertemu dan sempat bergambar dengan Dr. Zakir Ḥusin kali terakhir pada tahun 1968 di Istana Telipot Kota Bharu, semasa Dr. Zakir Ḥusin sebagai Presiden India melawat Kelantan.2
Pada bulan Ogos, Shaykh ʿUbayd Allāh tidak datang dan beliau merasa bingung dan beliau menunggu lagi dari sebulan ke sebulan. Beliau kecewa dan berbincang dengan rakan-rakan untuk belajar bahasa Inggeris di mana-mana pusat pengajian di Delhi. Semasa perbincangan itu, tiba-tiba Shaykh ʿUbayd Allāh datang ke Delhi pada 28 Ramaḍān 1359H. Maka hati beliau rasa senang dan puas. Pujian untuk Allāh yang mengurus ʿālam. Pada hari Isnin 3 Syawal 1359H bersamaan 4 November 1940M, guru kami ʿUbayd Allāh al-Sindhī mulai mengajar kami Al-Qurʾān al-ʿaẓīm di rumah kami Nombor 6, Jalan Ajmal, Qurulubagh. Pada masa itu ada empat orang pelajar iaitu beliau sendiri, saudara beliau Muḥammad, ʿAbd al-Raḥmān dan Muḥammad Nūr Makkī. Kami semua dalam keadaan demikian selama sepuluh hari.
Kemudian kami berpindah ke Uklā iaitu di Jamiyah Milliyyah pada 15 Shawal 1359H bersamaan 16 November 1940M. Kemudian guru kami mulai mengajar di Bait al-Ḥikmah pada hari berikutnya. Pada hari pembukaannya, Shaykh ʿUbayd Allāh membaca Al-Qurʾān bermula dengan surah Al-Fātiḥah dan doa Imām Walī Allāh yang tertulis dalam Tafhīmāt illāhiyyah.
Beliau memuji Allāh yang Maha Mulia yang amat memberi nikmatNya yang menyampaikan beliau ke Dar al-ʿUlūm Deoband pada usia 18 tahun. Dan Allāh taufikkan kepada beliau kemampuan mengarang sejak beliau berumur 16 tahun. Pertama, beliau mengarang risalah yang menetapkan bahawa miʿrāj Nabi (s.a.w.) dengan jisim rohani dalam bahasa Melayu. Kedua, falsafah Isrāʾ dan miʿrāj dalam bahasa ʿArab. Ketiga, risalah yang memastikan penurunan Nabi ʿĪsā (a.s.) dalam bahasa ʿArab. Dan Allāh taufikkan beliau dengan keterangan yang jelas dalam pelbagai perkara yang tidak dapat disaksi dengan mata. Maka ramailah pelajar dari saudaraku Al-Marhum Hj. Abdullah dapat mengambil faedah daripada beliau. Dan Allāh jadikan beliau mengatasi para sahabatnya dalam ilmu dan kepimpinan. Perkara itu memastikan benar-benar termakbulnya doa dua orang tua beliau yang telah meninggal yang telah berdoa kepada Allāh supaya beliau dijadikan seorang pembawa ilmu Imām Walī Allāh Dihlawī zahir dan batin; dan beliau telah mendengar daripada orang yang beliau percayai bahawa arwah ayahnya ada berkata mengenai beliau bahawa pada satu masa nanti bahawa Ṣalleh akan menjadi seorang yang agung yang dapat mengganti tempat anaknya Abdullah.
Syabas diucapkan di atas kata-kata ayahnya itu di mana kata-kata itu merangkumi dan itulah sebahagian dari terjemahan apa yang ada di ʿain al-thabitah yang sudah ditetapkan sebelum lahir ke alam nyata. Dan beliau amat banyak memuji Allāh sebagaimana Dia kasih dan gemar kepada perkara yang Dia kurniakan kepada beliau, iaitu nikmat-nikmat ilmu dan pembeza.
Dan puji-pujian kepada Allāh yang dapat beliau hubungkan dengan khidmat guru kami yang sangat ʿalim iaitu seorang yang sangat bijak pada masa itu iaitu Shaykh ʿUbayd Allāh Sindhī. Dan beliau tidak dapati perbezaan pergaulan dengan Shaykh dari sudut pendidikan dan kepimpinan, semuanya sama dengan haḍrat ayahnya. Dan beliau membuat ketetapan bahawa beliau menemui Shaykh semata-mata kerana keberkatan doa yang diterima dari hamba yang ṣāliḥ ini iaitu ayahnya; dan doa kami yang akhir ialah puji-pujian kepada Allāh yang mengurus ʿālam semesta. 
Mawlānā ʿUbayd Allāh Sindhī adalah salah seorang guru beliau yang paling berkesan. Beliau mendapat bahan pengajaran secara terus dalam semua bidang kehidupan beliau. Beliau belajar secara tahkik mengenai pernyesuaian falsafah Al-Qurʾān dengan semua falsafah dan agama di dunia. Beliau juga belajar falsafah sejarah ilmu dan ilmu tamadun. Sebahagian dari kelas Jamiyah Milliyyah itu dijadikan ‘Bait al-Ḥikmah’ [House Of Philosophy]. Di Bait al-Ḥikmah inilah beliau mendalami semua bidang ilmu agama Islām secara terperinci. Bait al-Ḥikmah adalah institusi penyelidikan para pelajar di mana beliau terpilih sebagai pelajar yang mempunyai harapan masa depan yang cemerlang.
Dalam peperiksaan akhir pada tahun 1943M beliau muncul sebagai pelajar yang digelar ʿUlamāʾ Besar. Satu penghormatan yang paling agung dalam sejarah Kelantan selepas Al-Marhum Haji Nik Abdullah.3

[Biografi ini ditulis oleh Muḥammad Ṣalleh Fikrī yang dilahirkan di Kelantan dan belajar di Bait al-Ḥikmah, Uklā, Delhi, India. [1940M/1359H]. Dipetik dan diubahsuai dari Al-Furqān Fī Tafsīr Al-Qurʾān Al-Karīm, oleh ʿUbayd Allāh Sindhī, Dar al-Ḥikmah, Jamiyah Milliyyah, Uklā, Delhi, 1359H/1940M. Tafsir ini masih dalam bentuk manuskrip tulisan tangan oleh Muḥammad Ṣalleh Fikrī].

Nota

1 Al-Furqān Fī Tafsīr Al-Qurʾān Al-Karīm, ʿUbayd Allāh Sindhī, Dar al- Ḥikmah, Jamiyah Milliyyiah, Uklā, Delhi, 1359H/1940M. [Manuskrip tulisan tangan yang belum diterbitkan].
2 Makalah yang ditulis kepada Prof. Dr. William Rof, Universiti Columbia, New York,Amerika Syarikat, m.s. 41. 1970.
3 Makalah, m.s. 41-43.

(NHA2012-11-27)
Fitrah insaniyah. Like & share.

Al-ʿAlim Al-Muḥaddith Al-Haji Nik Abdullah Bin Al-Haji Wan Mūsā

Lampiran 3

Al-ʿAlim Al-Muḥaddith Al-Haji Nik Abdullah
Bin Al-Haji Wan Mūsā


Bahagian Pertama1
Beliau dilahirkan pada tahun 1900M di Jalan Merbau Kota Bharu, Kelantan. Beliau dari keluarga ʿulamāʾ yang terkemuka dan berpengaruh sejak datuknya Tuan Tabal lagi. Sebagai anak lelaki sulung yang menjadi impian ayahnya sejak dalam kandungan ibunya supaya mewarisi tradisi ʿulamāʾ dalam keturunan keluarga pada masa depan. Dengan pendidikan asas yang sempurna dan sifat-sifat gigih dan daya usaha, beliau mampu mendalami ilmu agama semasa berada di Mekah hingga ke peringkat Al-Qurʾān dan Al-ḥadīth mengikut jalan Shāh Walī Allāh al-Dihlawī. Semasa belajar di Mekah, ketokohan beliau sebagai seorang pemuda yang sangat ʿalim mulai terkenal di Kota Bharu; sehingga sebaik sahaja beliau pulang ke Kota Bharu dari Mekah beliau mendapat sambutan yang hebat dalam kalangan masyarakat umum di Kota Bharu.
Sebagai anak yang menjadi harapan ayahnya, sejak berumur lapan tahun lagi beliau digalak melakukan ibadat-ibadat wajib dan sunat. Di samping itu beliau dikehendaki oleh ayahnya supaya memerhati dan mengikuti orang ramai meratib di surau ayahnya mengikut tarikat Aḥmadiyah.
Setelah umur beliau meningkat belasan tahun, beliau mula dididik oleh ayahnya dan bapa saudaranya Hj. Nik Wan Abdullah dalam ilmu fikah Shāfiʿī, uṣūluddīn, taṣawūf, ilmu nahu dan ṣaraf. Beliau dikawal dengan rapi oleh ayahnya. Jika didapati beliau cuai dan lemah sedikit dalam pelajaran, beliau dirotan oleh ayahnya. Kawalan ketat ini memberi kesan kepada peribadi beliau, menyebabkan beliau mulai serius dan rajin semasa belajar.
Di bawah didikan ayahnya yang sudah pun berminat kepada aliran agama yang di bawa oleh para ʿulamāʾ kaum muda, beliau dididik ke arah mengkaji pendapat kitab-kitab karangan para ʿulamāʾmutakhir secara kritikal tanpa bertaklid buta. Di samping itu, untuk membolehkan beliau mendalami lagi ilmu nahu ʿArab dan ṣaraf, beliau dikehendaki oleh ayahnya supaya belajar dari Tok Kenali di surau kampung Kubang Kerian. Tok Kenali dianggap oleh Haji Wan Mūsā sebagai seorang ʿulamāʾ yang sangat ʿalim dalam ilmu ini berbanding dengan para ʿulamāʾ lain pada masa itu di Kelantan.
Setelah beliau berumur hampir dua puluh tahun dan berupaya memahami bahasa ʿArab dan mempunyai asas ilmu agama, beliau digalak oleh ayahnya belajar ilmu agama daripada Tok Khurasān.2 Di surau Tok Khurasān, beliau belajar ilmu ḥadīth, ilmu tafsir Al-Qurʾān, ilmu fikah Ḥanafī, ilmu falsafah, ilmu mantiq(logik), ilmu falak (astronomi) dan ilmu faraid. Pengajaran Tok Khurasān dalam kitab-kitab ilmu tafsir Al-Qurʾān, ḥadīth dan fikah Ḥanafī selama empat tahun memberi satu pengertian baru kepada beliau dalam memahami konsep ilmu fikah. Kalau dahulu pengertian beliau mengenai ilmu ini berkisar di sekitar pendapat para ʿulamāʾ Shāfiʿī yang mutakhir, tetapi selepas itu pengertian beliau berhubung dengan ilmu-ilmu ini menjalar pula kepada maksud-maksud ḥadīth dan pendapat dalam kitab tafsir Al-Qurʾān dan fatwa ʿulamāʾ dalam mazhab Ḥanafī.
Pengajian beliau dalam ilmu falsafah, mantik dan falak telah melengkapkan lagi beliau untuk memahami ilmu Al-Qurʾān dan ḥadīth. Hasil pengajian ini telah memutuskan ikatan pemikiran beliau dari pendekatan  pengajian agama secara tradisinal secara bertaklid kepada pendapat dalam kitab-kitab yang ditulis oleh para ʿulamāʾ Islām dahulu.
Semasa berguru kepada Tok Khurasān itu, beliau telah mendapat pujian yang tinggi daripada guru itu, kerana ketekunan dan kebolehan beliau semasa belajar. Semasa berada di rumah, beliau sentiasa membaca kitab-kitab dan berfikir tentang ilmu. Salah seorang bekas kawan rapat beliau dan seterusnya menjadi pengikut beliau ialah Hj. Ismāʿīl bin Hj. Muḥammad ada mengatakan: “Dan adalah tabiat Al-marhum Hj. Nik Abdullah bin Hj. Wan Mūsā pada masa ini sentiasa dia berfikir kerana mentaḥqiq (mendalami) agama Islām”. 
Di samping itu beliau juga mengadakan perbincangan-perbincangan tentang ilmu dengan kawan-kawannya di rumah ayahnya.
Pengajian Hj. Nik Abdullah daripada Tok Khurasān dan galakan oleh ayahnya telah memberi inspirasi kepada beliau untuk mendalami lagi ilmu Al-Qurʾān dan ḥadīth. Maka semasa beliau berada di Mekah pada tahun 1926, beliau mencari-cari guru-guru yang benar-benar ʿalim dalam kedua-dua ilmu itu selama beberapa bulan. Dalam tempoh tersebut beliau menghadiri jemaah pengajaran ilmu fikah dan taṣawūf oleh dua orang ʿulamāʾ di Masjid al-Ḥarām bernama Shaykh ʿAlī Mālikī dan Abū Al-Sammah al- Ẓahirī. 
Apabila beliau mendengar ada seorang ahli ilmu ḥadīth yang masyhur berada di Kota Mekah bernama ʿUmar Hamdan; beliau terus pergi berguru dan menjadi khadam kepadanya. Sudah menjadi terdisi dalam kalangan pelajar Islām dahulu, apabila mereka benar-benar mahu berguru kepada seseorang ʿulamāʾ, mereka sanggup menjadi khadam kepada ʿulamāʾ itu. Mereka berpendapat, ilmu yang ada pada ʿulamāʾ itu bukan sahaja dipelajari melalui menadah kitab dalam jemaah pengajarannya, tetapi melalui perdampingan dan kesempatan berbual dengannya setiap hari. Hj. Nik Abdullah terus mengikuti Shaykh ʿUmar Hamdan yang berpindah ke Madīnah.
Sebagai seorang penuntut ilmu ḥadīth, Hj. Nik Abdullah mula disebut-sebut oleh ramai anak tempatan Kota Bharu yang berada di Mekah. Pada tahun 1920’an hampir semua anak tempatan dari Kota Bharu yang berada di Mekah tidak belajar ilmu ḥadīth, kerana mereka tidak mempunyai asas langsung untuk mempelajari ilmu itu. Semasa berada di Kota Bharu mereka menghabiskan masa belajar ilmu fikah Shāfiʿī, nahu ʿArab dan ṣaraf sahaja.
Hj. Nik Abdullah berguru kepada Shaykh ʿUmar Hamdan selama empat tahun (1926-1930), namun demikian beliau masih tidak merasa satu kepuasan yang muktamad dengan pengajaran guru itu, kerana pengajaran Shaykh ʿUmar hanya menerangkan makna-makna dalam kumpulan enam kitab-kitab ḥadīth. Shaykh ʿUmar langsung tidak menerangkan kaedah-kaedah menilai ḥadīth dalam kitab-kitab tersebut sama ada ṣaḥīḥ atau tidak.

Bahagian Kedua.3 
Guru beliau yang paling mursyid yang mendidik beliau ialah Hakim al-Islām Mawlānā ʿUbayd Allāh al-Sindhī (1872-1944M) yang berada di Mekah.
Pengajaran daripada Mawlānā ʿUbayd Allāh inilah yang membawa beliau kepada semua cabang ilmu sharīʿat secara taḥqiq dan tafakkuh sehingga beliau disebut Walī Allāhiyah yang dinisbahkan kepada Haḍrat Al- Imām Shāh Walī Allāh al-Dihlawī (r.a.).
Dalam surat ijazah gurunya ʿUbayd Allāh al-Sindhī kepada beliau bertarikh 29 Zulkaedah 1351H, menggambarkan kebolehan beliau dalam ilmu sharīʿat yang mencapai tahap atau martabat Al-ʿUlamāʾ al-Rāsikhīn dan seorang yang hakim dalam pengetahuan Islām iaitu satu martabat yang belum dikurniakan kepada sesiapa pun anak negeri Kelantan khususnya dan Persekutuan Tanah Melayu umumnya sebelum beliau.
Ayahnya Hj. Wan Mūsā telah mendapat berita gembira daripada junjungan besar Nabi Muḥammad (s.a.w.) dalam satu peristiwa mimpi pada malam Ahad, 22 Shaʿban 1352H mengenai pelajaran beliau dalam sharīʿat Islām. Dari peristiwa inilah terbentuk satu ikatan nisbah Walī Allāhiyah dalam kalangan anak-anaknya secara khusus dan para pengikutnya secara umum. Hal ini sama dengan ikatan ‘ahl al-bait’ yang diisyaratkan oleh Rasūl Allāh (s.a.w.)  kepada para sahabatnya Salmān al-Farisī dengan sabdanya: (): “Salmān al-Farisī juga adalah dari kalangan kami ahl al-bait”. Maksud ‘ahl al-bait’ ialah mereka yang mempunyai pertalian ilmu yang diwarisi dari tariq Sayidina Ibrāhīm (a.s.) dalam menegakkan millah Ḥanīfī untuk umat manusia.
Seperti contoh Nabi Muḥammad (s.a.w.) dengan para sahabatnya, maka ikatan Walī Allāhiyah itu diwarisi kepada anak-anak Hj. Wan Mūsā dan para pengikutnya supaya berjihad untuk mendirikan masyarakat khilafah bagi menegakkan roh keadilan dan ihsan dalam umat manusia di dunia sebagaimana yang ditentukan oleh Al-Imām Shāh Walī Allāh Al-Dihlawī dalam Al-Jaddāt Al-Qawimat Al-Muḥammadiyah yang bermaksud garis lurus sharīʿat Muḥammadiyah untuk mendapat keredaan Allāh.
Hj. Nik Abdullah telah kembali ke Kelantan pada tahun 1934M. Beliau mendapat sambutan yang luar biasa daripada para kerabat diraja. Beliau mengajar kitab Bukhārī di istana Raja Muda dengan ribuan pendengar dari seluruh negeri Kelantan. Penghormatan yang besar diberikan oleh Raja Kelantan yang sering meminta nasihatnya.
Beliau mengajar kitab-kitab besar dari Shāh Walī Allāh Al-Dihlawī seperti Al-Fawz Al-Kabīr Fī Uṣūl Al-Tafsīr, Al-Musawwā, Ḥujjat Allāh al-Bālighah, Al-Inṣāf, tafsir Al-Qurʾān dan sebagainya.
Beliau tidak sempat menyampaikan cita-citanya; kerana hanya setahun di Kelantan dan disusul oleh kematian beliau pada 21 Ṣafar 1355H atau 24 Mei, 1935M pada usia yang sangat muda iaitu 35 tahun. Jenazahnya dikebumikan di kampung Banggol.
Anak-anak Hj. Wan Mūsā yang masih hidup dan berilmu pada zaman itu, seperti Hj. Nik Muḥammad Al-Ṣiddīqī yang pernah menjadi Nazir Majlis Agama Islām Kelantan sehingga ayahnya meninggal dunia dan muridnya sendiri Hj. Muḥammad bin Hj. Ibrāhīm, Kota, mereka tiada kebolehan untuk mempertahankan cita-cita ayah mereka dan abang mereka dalam mengembangkan ilmu mengikut tariq Shāh Walī Allāh al-Dihlawī.
Cita-cita besar yang ditanam oleh Hj. Wan Mūsā kepada Haji Nik Abdullah terbengkalai dengan kematian mereka. Golongan pembaharuan seolah-olah lenyap dalam perkembangan pemikiran agama Islām di Kelantan, walaupun para ʿulamāʾ silih berganti hingga sekarang.
Satu jalan yang jelas menghadapi zaman moden yang ditentukan dalam kitab Ḥujjat Allāh al-Bālighah, tariq Al-Shāh Walī Allāh al-Dihlawī seolah-olah tersekat jalannya.
Hj. Wan Mūsā telah mendidik anak-anaknya dengan jalan yang radikal-progresif. Beliau tidak putus harapan dengan kematian puteranya Hj. Nik Abdullah. Beliau meletakkan harapannya kepada saya (Hj. Nik Muḥammad Salleh Hj. Wan Musa) dalam meneruskan usaha ke arah cita-citanya. Oleh sebab keadaan ini dalam perjuangan dan saya cuba dengan pertolongan Allāh melaksanakan cita-cita yang besar itu dan menghadapi hari depan yang penuh cabaran. Maka saya terpaksalah menutup setakat ini sahaja mengenai perkembangan ilmu dan agama Islām, Kelantan. Dan Allāh Maha Mengetahui.

Catatan:
Antara karangan Haji Nik Abdullah yang sempat kami kumpulkan ialah buku ini yang kami namakan Ḥujjat Allāh al-Bālighah Juzuk 1– Terjemahan Dan Anotasi. Kedua, Tafsir Al-Qurʾān Al-Ḥakīm yang diterima dari pengajaran Mawlānā ʿUbayd Allāh al-Dihlawī; masih dalam bentuk manuskrip tulisan tangan yang kami sedang usahakan. Ketiga, Uṣūl Tafsir Al-Qurʾān, merupakan catatan dan huraian kitab Al-Fawz Al-Kabīr Fī Uṣūl Al-Tafsīr juga dalam bentuk manuskrip tulisan tangan yang kami sedang usahakan.


Nota

1 Bahagian ini berdasarkan penulisan oleh Nik Abdul Aziz bin Hj. Nik Ḥassan, anak saudara kepada Hj. Nik Abdullah.
2 Sayid Ḥasan Al-Khurasānī, seorang ʿalim berbangsa Kabūl yang ṣāliḥ dan waraʿ. Beliau dapat mempengruhi orang Kelantan kerana peribadinya yang tinggi dan amalannya yang ikhlas. Beliau adalah murid kepada Mawlānā Maḥmūd Ḥasan bin Zulfikar ʿAlī al-Deobandī, seorang ʿulamāʾ mujtahid, ṣūfī yang mempunyai rancangan politik Islām yang besar pengaruhnya sebelum peperangan dunia pertama.
3Bahagian ini berdasarkan makalah yang ditulis oleh Hj. Nik Muḥammad Salleh, adik kepada Hj. Nik Abdullah.


(NHA2012-11-27)

Fitrah insaniyah. Like&share.

Biografi Tokoh Revolusi Dan Guru Tafsir Al-Qurʾān ʿUbayd Allāh Bin Islām Al-Sindhī

Lampiran 2

Biografi Tokoh Revolusi Dan Guru Tafsir
Al-Qurʾān ʿUbayd Allāh Bin Islām Al-Sindhī

ʿUbayd Allāh bin Islām al-Sindhī dilahirkan pada tahun 1289H/1862M di kampung Jiyanualī, Madirit, Sialkūt. Ibu dan bapa beliau dari keluarga Singh. Setelah dewasa, pada tahun 1295H/1868M beliau mulai belajar ilmu dan menumpu kepada ilmu riaḍī termasuklah ilmu hisab, algebra, geometri dan sejarah India sebagai tambahan kepada sukatan yang diajar di pusat pengajian.
Beliau amat gemar membaca apa sahaja buku yang didapati. Dengan pertolongan Allāh, beliau memperolehi sebuah buku yang berjudul Tuhfat al-Hindi yang ditulis oleh Shaykh ʿUbayd Allāh, seorang yang bermazhab Berhaman yang telah memeluk Islām pada tahun 1301H. Beliau sentiasa membaca buku itu sehingga Allāh memberi beliau kefahaman dan ditaufikkan beliau untuk mengiktiraf kebenaran Islām. Lalu beliau meninggalkan negaranya secara senyap dan melahirkan keislamannya di Sindh. Beliau menamakan dirinya ʿUbayd Allāh seperti nama pengarang kitab Tuhfat al-Hindi. Kemudian beliau pergi berjumpa Sayyid al-ʿAriffīn Al-Ḥāfiz Muḥammad Siddīq, semoga Allāh bersihkan rahsia beliau. Dan beliau mengadakan sumpah setia dengannya pada tahun 1305H. Dan Sayyid al-ʿAriffīn telah mengajar beliau kalimah tauhid.
Setelah beliau menunaikan hajatnya iaitu berzikir dan berfikir dalam majlis Sayyid al-ʿAriffīn, beliau mula menumpukan kepada ilmu-ilmu syarak dan asas-asasnya. Beliau belajar daripada sebahagian dari guru-guru Maltan asas ilmu ṣāraf dan nahu. Kemudian beliau berpindah ke Dar al- ʿUlūm, Deobandī pada bulan Ṣafar tahun 1306H. Kemudian beliau menumpu kepada kitab-kitab ilmu mantiq  dan ilmu falsafah. Dan beliau pergi ke Kampūr dan Rampūr. Di sana beliau belajar ilmu mantiq dan falsafah daripada murud-murid Mufti Lutfillāh dan Al-Faḍil Al-Muḥaqqiq ʿAbd al-Ḥaq Al-Khairī Abādī. Untuk tujuan itu beliau menghilangkan diri selama enam bulan dari Madrasah Deoband. Kemudian beliau kembali semula ke Deoband pada bulan Ṣafar tahun 1307H.
Setelah beliau selesai belajar kitab-kitab falsafah, beliau menumpu perhatian kepada ilmu uṣūl fikah. Beliau belajar asas lilmu itu daripada para guru di Dar al-ʿUlūm, Deobandī. Antara guru-guru itu ialah Shaykh Abū Taib Al-Ḥāfiz Aḥmad bin Shaykh al-Islām Mawlānā Maḥmūd Qāsim Deobandī. Beliau belajar daripada Shaykh al-Hind Mawlānā Maḥmūd Ḥasan Deobandī kitab fikah Hidayah dan Mutawwal dan Tafsir Baiḍāwī.
Beliau sentiasa merujuk segala kemusykilan dalam syarah Muwaqīf, Musallamī Al-Thubuth dan Itqān.
Pada bulan Shaʿban 1307H, setelah tamat peperiksaan, para guru di Dar ul-ʿUlūm telah memperkenankan beliau. Antaranya, Shaykh Syed Aḥmad al-Dihlawī. Mereka menyaksi kejayaan beliau berada ditahap kemuncak yang tidak boleh dicapai melainkan oleh satu atau dua orang dalam sejarah Dar al-ʿUlūm. Pada tahun yang sama, semasa beliau sedang belajar, beliau mengarang sebuah buku berjudul Marasid al-Wusulī ila Maqasid al-Uṣūlī. Beliau meringkaskan dalam kitab itu kitab Musallamī Al-Thubuth dan melampirkan bersama-samanya huraian Ibn Ḥumam dan syarah Mukhtaṣar oleh ʿAḍud dan selain daripada kedua-duanya. Setelah beliau menunjukkan bukunya kepada gurunya Shaykh al-Hind, gurunya amat memujinya dan dipakaikan kepadanya pakaiannya beberapa kali.
Setelah beliau selesai menulis kitab-kitab uṣūl dan ilmu kalam, beliau menumpu kepada kitab-kitab guru kepada gurunya iaitu Shaykhul Islām Mawlānā Maḥmūd Qāsim al-Nanutawī al-Deobandī. Dari tahun 1308H, beliau menumpu dan belajar ḥadīth dan membaca kitab Jamiʿ Termidhī daripada Shaykh āl-Hind, dan belajar Sunan Abū Dāʾwūd daripada gurunya Rashid Aḥmad. Pada akhir tahun itu beliau telah mendapat ijazah umum daripada Shaykh al-Hind.
Shaykh menyebut dalam kitab Al-Tamhīd: “Antara pesanan Shaykh al-Hind yang aku faham dan aku ingat ialah jangan bertengkar dan menentang pengarang kitab sunnah yang utama tentang ḥadīth-ḥadīth yang mereka katakan ṣaḥīḥ. Dan jangan hiraukan golongan ahli ḥadīth yang kemudian yang banyak menimbulkan keraguan dalam masalah itu. Utamakan tatbik dan menggabung, dan jangan menyokong satu pihak, dan bulatkan tekad memahami ḥadīth-ḥadīth peringkat pertama iaitu Muwaṭṭāʾ, Ṣaḥīḥ Bukhārī dan Ṣaḥīḥ Muslim; dan ḥadīth peringkat kedua iaitu Sunan Termidhī, Abū Dāʾwūd dan Nasāʾī. Jika perlu ambillah sebagai tambahan dari Musnad Imām Aḥmad.
Dalam huraian ḥadīth, berpeganglah dengan Fatḥ ul-Bārī, kemudian rujuklah Ḥujjat Allāh al-Bālighah”.
Setelah selesai belajar secara sistematik selama tiga tahun, yang merujuk kepada kebijaksanaannya yang sempurna dan fikirannya yang tajam, beliau mahu pergi menemui guru tarikatnya, iaitu Sayyid al-ʿAriffīn al-Sindhi, tetapi gurunya telah meninggal dunia sebelum beliau sempat menemuinya kira-kira 10 hari. Maka dukacita beliau bertambah. Namun demikian, beliau menumpu kepada sahabat gurunya yang khusus iaitu Mawlānā Abū Siraj @ Ghulam Muḥammad al-Dinpūrī dan Mawlānā Abū al- Ḥasan Taj @ Maḥmūd Al-Amrūtī al-Sindhī untuk mendapat pendidikan zahir dan batin.
Beliau menetap di Amrūt di wilayah Sindh selama 10 tahun (1308-1319)H dan Shaykh al-Amrūtī telah membangunkan pusat pengajian agama dan perpustakaan yang besar yang beliau kumpulkan di situ pelbagai kitab yang jarang terdapat. Di situlah beliau mengajar dan mengarang.1
Selepas tujuh tahun, iaitu pada tahun 1315H, beliau kembali menemui Shaykh al-Hindī dan menunjukkan kepadanya sebahagian dari karyanya dan merujuk kepadanya juga dalam menghuraikan pelbagai kemusykilan dan belajar daripadanya sebahagian dari kitab-kitab ḥadīth bersama Musnad Imām Aḥmad dan Maʿān  al-Āthār oleh Tanṭawī, dan MuwaṭṭāʾImām Mālik dengan riwayat al-Imām Yaḥyā dan riwayat Imām Muḥammad dan kitab Āthār oleh Imām Muḥammad. Tiada siapa pun berkongsi dalam pembelajaran itu sama ada membaca atau mendengar.
Kemudian beliau kembali ke Sindh kali kedua dan menumpu fikiran untuk mengasaskan cawangan bagi Dar al-ʿUlūm. Beliau telah menghadapi pelbagai masalah di situ sehingga Allāh memberi kemudahan kepadanya dalam perkara itu pada tahun 1319H. Beliau telah mengasaskan pusat pengajian Dar al-Rashad di Birjahanda, sebuah kampung di daerah Madirit, Hyderabad, Sindh dengan kerjasama Al-Muḥaddith al-Sayyid Abī Turab Rushd Allāh Sahib al-Ilmī.
Sekumpulan ahli ilmu telah belajar daripadanya kitab-kitab ḥadīth, tafsir dan yang berkaitan dengan kedua-duanya.2 Beliau terus belajar falsafah Imām Walī Allāh al-Dihlawī sebagaimana kebiasaannya sebelum itu di Madrasah ʿAmrūt di Sindh. Para pelajar yang lulus dari Madrasah Dar al-Rashad ini mampu menyebarkan ilmu di bawah pimpinan Al-Muḥaddith Abī Turab. Shaykh diarah oleh Shaykh al-Hind supaya menetap di Dar al ʿUlūm pada tahun 1327H. Beliau menerima arahan gurunya, dan setelah sampai di Dar al-ʿUlūm beliau menubuhkan satu petubuhan yang dinamakan Jamʿiyah Al-Anṣār. Kegiatan utama petubuhan ini ialah mengumpul ahli-ahli ilmu agama, merancang dan menyusun untuk menyempurnakan kegiatan yang menepati syarak untuk dua kumpulan  yang keluar dari madrasah agama atau mana-mana pusat pengajian. Pertubuhan ini juga mengumpul modal untuk menerbitkan majalah ‘Hilal Merah’ yang juga diterbitkan dalam majalah-majalah. Sila anda rujuk di sana.
Shaykh terlibat dalam kegiatan itu selama empat tahun. Apabila kerajaan British mengarahkan sekutu-sekutunya dari kalangan orang India berpindah dari Culcutta ke Delhi, maka persatuan-persatuan politik telah berhimpun di markas baru di Delhi. Maka guru kami yang alim menetap di Delhi dengan arahan Shaykh al-Hind pada tahun 1331H, dan beliau mengasaskan sebuah organisasi bernama Nazarat al-Maʿārif Al-Qurʾān niyyatī dan beliau mengajar Al-Qurʾān di situ mengikut cara iktibar melalui uṣūl Al-Fawz Al-Kabīr oleh Shāh Walī Allāh Dihlawī. Beliau membaca Ḥujjat Allāh al-Bālighah oleh Shāh Walī Allāh dengan teliti mengikut keadaan politik semasa.
Pertubuhan itu juga disertai oleh pemimpin Muslim Hindi seperti Nuwab dan Qarul Mālik dari ʿAligar dan Hakim Masihu Al-Mālik Muḥammad Ajmal Khān dari Delhi. Di sana juga telah berkumpul para ʿulamāʾ agama yang muda dan pemimpin politik umat Islām; tetapi apabila berlaku peperangan dunia pada tahun 1333H, Shaykh al-Hind mengarahkan Shaykh berpindah ke Kabūl pada tahun 1333H dan Madrasah Nazarat al- Maʿārif dan Dar al-Rashad ditutup di Sindh mengikut arahan kerajaan Inggeris pada masa itu.
Maka Shaykh merantau dengan amat sukar sekali dari Delhi ke Sindh, kerana kerajaan Inggeris amat kuat mengintip; tetapi dengan limpahan kurniaan Allāh dipermudahkan perjalanan dari Sindh ke Kabūl pada tahun 1333H.
Shaykh menetap di Kabūl selama tujuh tahun. Beliau menubuhkan persatuan politik orang Islām berdasarkan sistem ketenteraan. Maka wujudlah kekebasan yang menyeluruh di Afghanistān dari hasil usahanya yang diberkati. Persatuan itu tidak kekal lama.
Selepas perdamaian antara puak yang bertelagah iaitu antara British dan Afghanistān, sukar bagi Shaykh untuk menetap di Kabūl. Maka Shaykh mahu keluar dari Afghanistān dan pergi Ke Istanbūl pada tahun 1340H.
Shaykh amat gemar melihat suasana di Timur Tengah sedangkan pihak Barat (Russia) menutup jalan kepadanya. Beliau berunding dengan wakil Sosialis Russia. Mereka menyambut baik dan membantunya untuk memberi laluan apabila beliau melalui sempadan Russia dan menyeberangi sungai Jihun. Setelah Shaykh memasuki Russia, beliau dipandang sebagai seorang ʿalim yang baru yang membangun di atas asas-asas yang baru. Sekalipun beliau mendapat kesan dari keazaman yang tinggi untuk membangun kerajaan baru, di samping itu kasih dan kerinduannya kepada Islām dan imannya dan akidahnya dengan Allāh Taʿālā telah bertambah.
Di Moscow, Shaykh bertemu dengan banyak pemimpin sosialis dan mengkaji prinsip-prinsip mereka. Beliau dapati penyatuan (tauhid) dan Islām masih kekal di Moscow, kerana beliau melihat Islām dan pemikirannya kebiasaannya lahir dari revolusi. Inilah Islām yang tinggi yang dilihat dari revolusi mereka. Bukannya Islām yang dilihat melalui contoh yang diamalkan di India yang berpecah kepada beberapa pemerintah [atau sultan di setiap negeri]. Pada masa itu beliau dapati beberapa kesulitan mengadakan kerajaan Islām di samping sultan-sultan yang menguatkuasakan undang-undang mereka sendiri di setiap negeri.
Kemudian Shaykh meninggalkan Moscow dan pergi ke Turki. Pada zaman itu Turki di bawah pemerintahan Mustafa Kamal Ataturk. Mustafa Kamal sibuk membangun Turki baru dan mengabaikan empayar Islām. Beliau melaksanakan dan mempopularkan perlembagaan Switzerland. Beliau menghapuskan sebarang bentuk wakaf, menutup semua pusat pengajian agama dan mengubah bentuk tulisan ʿArab.
Shaykh tinggal di Turki selama beberapa tahun dan menyaksikan revolusi itu dengan matanya sendiri. Kami tidak tahu apakah kesan dari peristiwa-peristiwa itu yang terlekat di hati; tetapi beliau tidak termasuk dalam kalangan orang yang melihat sesuatu yang dibenci dan memejamkan mata; dan tidak juga sebagai orang yang tidak melihat sesuatu serta mengandaikan sesuatu itu tiada pada asalnya. Malah Shaykh sering melihat pelbagai peristiwa yang berlaku itu dan sebab-sebabnya dengan pandangan mata hati batin.
Kemudian setelah Shaykh melihat revolusi Russia dan revolusi Turki, beliau menyambungkan ke markas Islām iaitu Mekah yang diagung-agungkan melalui ujian yang bernilai. Kerja terpenting yang beliau lakukan di Mekah ialah menumpu kepada pendidikan dan pengajaran.3   
Dan telah sampai kepada beliau pelbagai kitab daripada kawan-kawannya orang ʿArab dan India. Beliau mengkaji dan mengajar pelbagai golongan pelajar ʿArab dan India dan Jawi dan lain-lain. Dalam tempoh beberapa tahun itu beliau menatap karya Imām Walī Allāh al-Dihlawī secara menyeluruh beberapa kali dan menatap sejarah India dan sejarah umat Islām secara kritikal dan dengan analisis yang mendalam. Semasa Shaykh tinggal di Ḥijāz, beliau sentiasa berfikir tentang pengasingan diri dalam kehidupan masa depan. Pada masa itu beliau menyusun pemikiran keagamaan dan politik. Beliau yakin pengakuan yang mendalam tidak menggoncangkan kebenaran pemikiran yang mendalam itu. Beliau mahu supaya pemikiran itu diguna pakai oleh anak bangsanya. Maka Shaykh terpaksa membendung pelbagai ikatan dan ketetapan pemerintah Inggeris yang menjajah supaya beliau mendapat kebenaran untuk kembali ke India dan mengajar anak bangsanya semua pemikirannya yang disusun dan telah teruji selama 24 tahun. Inilah antara sebab beliau kembali ke India pada akhir hayatnya.
Pada 7 Mac, 1939M, setelah beliau menetap di pinggir Karachi, beliau mula menyebarkan pemikirannya tanpa berundur. Maka antara kata-katanya:
“Bahawa mahligai yang menjulang tinggi yang kamu anggap lebih tinggi daripada cakerawala tidak selamat dari penguasaan masa; dan tamadun kamu, keluarga kamu, pemikiran-pemikiran kamu, politik kamu terpaksa diberhentikan. Jika kamu mahu menjadi seorang Islām yang hakiki kamu hendaklah memahami hakikat Islām. Para pentadbir kamu sentiasa berbangga diri, pemerintah kamu mengikuti keinginan mereka. Orang berhajat, orang fakir dari kalangan kamu mengikuti cita-cita, angan-angan dan andaian. Oleh itu perbaikilah diri kamu. Jika tidak, zaman tidak kekal mengiringi kamu. Hendaklah kamu bersikap adil. Jika tidak kamu terhapus dari bumi”.
Secara ringkasnya, sepanjang hidupnya, beliau sentiasa mengkaji dan merindui dan mempunyai keazaman. Beliau menghabiskan umurnya dalam semangat kesungguhan yang tinggi. Setelah beliau berumur 70 tahun, beliau dapati kebanyakan belia (golongan muda yang berpendidikan) mempunyai semangat yang kental dan berhemah. Kadang-kadang mereka berada di pusat pengajian seperti Bait al-Ḥikmah Jamʿiyah Milliyyah di Delhi bersama-sama para pelajar dan mengajar mereka. Mereka tidak berfikir untuk berehat, makan dan minum, tidak pedulikan kesejukan yang melampau yang mengkakukan dan kepanasan yang mendahagakan. Apabila seseorang datang kepada Shaykh pada waktu malam untuk belajar sesuatu daripadanya, mereka bermalam bersama-samanya sambil berbincang sepanjang malam, tidak ternampak tanda-tanda jemu dan hilang minat.
Kadang-kadang kamu dapati dia sibuk mengajar dan menyampai pengajaran di padang-padang di Sindh di kamping Bir Jahandah. Kadang-kadang kamu dapati beliau berbincang dengan para sahabat untuk membeli tanah di sana bagi membangun Bait al-Ḥikmah. Pada waktu itu dia tidak mampu untuk tujuan itu. Mereka membina rumah diperbuat dari jerami dan tinggal di dalamnya dan menyampaikan pengajaran kepada para penuntut. Inilah gambaran hemah mereka yang tinggi. Mereka terpimpin untuk bersaing. Begitulah keadaan iman mereka yang kuat hingga akhir hayat mereka.
Syeikh sentiasa bertekad dengan amalan yang difahami sehingga dia didatangi ajal pada 21 Ogos 1944M dan kembali kepada Tuannya dalam keadaan saling meredai.
Al-ʿAllāmah (yang banyak ilmu) yang besar iaitu Mūsā Jar Allāh, telah menulis himpunan bagi tafsir ini (Ilhām Al-Raḥmān) telah menulis surat kepada Shaykh Muḥammad Sindhī Al-Madanī tentang kematian Shaykh ʿUbayd Allāh al-Sindhī. Dalam surat itu beliau menyebut: “Imām yang berjuang, berijtihad ʿUbayd Allāh al-Sindhī telah menerima seruan Allāh dan kembali kepada Tuannya dengan penuh keredaan dan diredai dengan jiwa yang tenang. Semoga Allāh memasukkan beliau ke dalam golongan hambaNya dan ke dalam syurgaNya, sebagaimana terdapat pada ayat dalam surah Al-Balad mengikut akidah Al-Imām Sindhi, golongan hambaNya itu ialah al-Malaʾ al-aʿlā. (Masuklah ke dalam golongan hamba-hambaKu iaitu al-Malaʾ al-aʿlā dan masuklah ke dalam syurgaKu). Kemudian dalam surah Ṣād, ayat 69:

“Tiadalah bagiku sebarang pengetahuan tentang al-Malaʾ al-aʿlā, semasa mereka bersoal jawab”. (Surah Ṣād: ayat 69).

Dan al-Malaʾ al-aʿlā itu dinamakan Ḥaẓīrat al-quds oleh al-Imām Shāh Walī Allāh al-Dihlwī. Berakidah dengan Ḥaẓīrat al-quds merupakan asas utama dalam falsafah Shāh Walī Allāh al-Dihlwī dan tugas ‘akal kesepuluh’ dalam falsafah Yunani.
Setiap limpahan daripada Allāh di ʿālam kemanusiaan ini turun dari ʿArash Allāh dengan perantaraan Ḥaẓīrat al-quds. 
Mūsā Jar Allāh berkata: Aku amat kenali Al-Imām Sindhī. Aku melihat beliau kali pertama semasa beliau datang ke markas Bolshevik, Moscow pada masa kemasyhuran Lenin sebagai ketua Bolshevik. Beliau dikerumuni oleh para pemimpin negara Russia. Pihak pemerintah amat menghormati Imām Sindhī dan mereka mengambil faedah dan mengambil suluhan dari pemikiran beliau dan kenyataan beliau dari pemikirannya. Pihak pemerintah telah mencetak sebahagian dari petunjuknya dalam bahasa Inggeris dan masih ada di sisiku salinannya dalam bahasa Parsi.
Aku pergi ke Moscow. Al-Imām sedang mengadap para pengunjungnya yang menziarah sambil belajar. Aku bergaul dengannya beberapa hari. Pada kebanyakan hari, beliau datang ke rumahku pada pagi dan petang. Kemudian aku mengajaknya ke kota Leningrad. Aku memberi tumpuan kepadanya dan pihak pemerintah juga demikian. Maka Al-Imām Sindhī memuliakan aku dan beliau tinggal di rumahku selama dua minggu pada bulan Ramaḍān yang berkat.
Beliau dan para sahabatnya tetap puasa walaupun musafir. Isteriku tetap menyediakan untuk tetamu kehormat pelbagai hidangan makanan dan minuman siang dan malam dan semasa berbuka. Al-Imām Sindhī menghargai hidangan yang berpanjangan dan beliau dikelilingi oleh para sahabat. Pada sebahagian hari, dia didatangi oleh tokoh-tokoh ʿulamāʾ Russia yang menziarah dan bersahabat dengan beliau.
Al-Imām Sindhī dan para sahabatnya melihat di Ibu Kota (Moscow) setiap perkara yang dilihat oleh para pelancong dan beliau melihat banyak perkara yang tidak dilihat  melainkan oleh sebilangan kecil orang.
Selama dia berada di rumahku, aku tidak berpisah daripadanya melainkan semasa rehat dan semasa dia bersama-sama sahabatnya. Oleh itu aku memang mengenali beliau dan aku dapati beliau bermazhab Ḥanafī yang Ḥanīfī yang ikhlas dalam agamanya. Aku tidak dapati tanda-tanda bangga diri dalam ibadatnya dan tiada keberatan dalam cara hidup dan percakapannya. Aku dapati beliau seorang mujtahid dalam ilmu dan seorang pejuang yang benar-benar gigih dalam pergerakannya dan aktivitinya. Beliau mempunyai cita-cita yang besar, keimanan yang kuat dan mengharapkan kejayaannya.
Beliau meninggalkan Russia pada tahun 1923M. Kemudian aku bertemu beliau di Istanbūl pada tahun 1926M. Aku melihatnya di Tanah Haram banyak kali dan aku bersahabat dengan beliau di Mekah beberapa bulan. Aku ingat dengan teguh cita-cita beliau dalam tafsiran Al-Qurʾān al-karīm mengikut falsafah Al-Imām Walī Allāh al-Dihlawī. Dengan peluang yang amat penting ini aku telah menumpu kepada pemikiran beliau dalam hal-hal kemasyarakatan dan tujuan-tujuan hikmah dalam kitab yang mulia. Pada sebahagian masa beliau berkata: ‘Kami mampu mensabitkan firman yang Maha Besar:

Katakanlah: “Wahai sekalian manusia! Sesungguhnya aku adalah Pesuruh Allāh kepada kamu semuanya”, (Al-Aʿrāf: 158).

Dalam muktamar agama-agama, bagi setiap agama berpegang dengan kitabnya, apabila kami tafsirkan kitab Allāh yang mulia dengan falsafah Imām Shāh Walī Allāh”.
Dengan kematian seorang ʿalim yang besar ini benua India dan negara-negara Islām seluruhnya telah ditimpa bencana. Wajib ke atas umat yang mulia, kepada para ʿulamāʾnya, para pemimpinnya, para jutawannya, pemerintahnya supaya menghidupkan cita-cita Al-Imām Sindhī dengan cara menghidupkan ingatan kepada Al-Imām Sindhī melalui amalan dengan pimpinan kitab yang mulia. Allāh berfirman:

Sesiapa yang beramal ṣāliḥ, bekerja baik dari kalangan lelaki dan perempuan dan dia beriman, nescaya Kami hidupkan dia sebagai kehidupan yang baik. (Al-Nahl: ayat 97).

Sila anda fahami dan akan datang huraian tambahan di atas tafsiran ini, dan kumpulan tafsir al-ʿAllamah Mūsā Jar Allāh dan kepada karya-karya dalam jilid kedua. Inshāʾ Allāh.4

Nota

1 Dalam tempoh itu ramai orang yang mendapat faedah daripadanya. Yang utama daripada mereka ialah Al-Allāmah ʿAbd al-Wahab Al-Qalājī Al-Sindhī. Beliau belajar daripada Shaykh kitab Tauḍīh dan Talwīh dan Hidayah dan lain-lain. Beliau adalah satu dari tanda-tanda kebesaran Allāh daripada sudut ketajaman fikiran.
Dalam bidang pengumpulan pelbagai ilmu, beliau merupakan lautan yang berombak yang tidak berpantai. Aku banyak mengambil faedah daripada beliau dalam pelbagai masalah ilmu. Pujian kepada Allāh di atas perkara seperti itu.
2 Saya kata, dipusat pengajian Dar al-ʿUlūm ini telah belajar daripadanya ramai ʿulamāʾ. Antara mereka ialah Al-ʿAllāmah al-Muḥaddith Al-Shaykh ʿAmid ʿAlī al-Sindhī dan ahli tafsir pada zaman itu iaitu Mawlānā Muḥammad ʿAlī al-Sindhī al-Lahurī, dan Shaykh al-Muwahid penghapus bidaah, iaitu Sayyid Biauddīn yang berilmu dan ahli tafsir yang muḥaqqiq Shaykh ʿAbd Allāh al-Gharī al-Sindhī dan yang beramal dengan ḥadīth iaitu Shaykh Muḥammad Akram al-Hālaj dan Al-Mawlā Al-Muftī ʿAbd al-Qadir Al-Sindhī dan lain-lain.
Aku telah dengar berita daripada Ṣāhib al-Faḍilah Mawlānā Al-Sayyid Wahb Allāh yang berilmu, di mana datuknya Al-Muḥaddith Abī Turab, sekalipun beliau menduduki martabat pertama dalam ilmu naqlī, tetapi beliau telah belajar daripada Al-ʿAllāmah Sindhī kitab Sullam il-ʿUlmu dalam ilmu mantiq. Dan aku dengar daripada guruku Al-ʿAllāmah al-Kaurai al-Sindhī, beliau belajar juga daripada Al-ʿAllāmah al-Sindhī sebahagian dari terjemahan Al-Qurʾān dan lain-lain.
Selepas Mawlānā Sindhī kembali dari Mekah dan menetap di Dar al- Rashad, para ʿulamāʾ Sindh telah belajar daripada beliau juga, seperti Shaykh ʿAlī Muḥammad Kakibuta dan Al-Mawlā Al-Bahith iaitu Abd al- Ḥaq al-Rabbānī dan Al-ʿAlim al-Jalilu al-Ḥafiz Muḥammad Khalīl dari Sindh, dan hamba yang ḍaif Abū Saʿīd Ghulam Mustafa Al-Qāsimī dan lain-lain.
3 Penulis berkata, Shaykh kebiasananya mengajar di dalam dan di luar Masjid al-Ḥarām. Ramai ʿulamāʾ besar telah belajar daripada beliau kitab-kitab ḥadīth, terjemahan Al-Qurʾān, falsafah Al-Imām Shāh Walī Allāh al-Dihlawī dan lain-lain. Antara mereka ialah Al-ʿAllāmah Mūsā Jar Allāh yang menyusun tafsir Al-Qurʾān ini; Shaykh Muḥammad ʿAbd al-Razzāq dari keluarga Hamzah, Shaykh Muḥammad Nūr Murshidī al-Makkī, Shaykh ʿAbd al-Wahab al-Dihlawī, Shaykh ʿAbd al-Ẓahir Abū Al-Samhī, Shaykh Sulaymān Al-Ḍiaiʾ mudir Maktab al-Ḥarām, Shaykh Muḥammad Sindhī al-Madanī dan Shaykh Muḥammad Al-Tawaijīrī dan lain-lain.
4 [Rujukan: Ilhām Al-Raḥmān, Mūsā Jar Allāh, halaman 336 – 344], n.d. Tafsir ini disusun oleh Abū Saʿīd Ghulam Mustafa al-Qāsimī bin al-Ḥafiz al-Haji Muḥammad Al-Sindhī].
Like & share